Monumentalna. Jeśli określenie to miałbym odnieść do którejś z recenzowanych w ostatnim roku pozycji, niewątpliwie najbardziej pasuje ono do albumu Legiony Polskie 1914–1918 Oficyny Wydawniczej Volumen. Choć nigdy nie mogliśmy narzekać na stan literatury legionowej (liczne wydane wspomnienia i pamiętniki, opracowania, regionalne przyczynki i legionowa beletrystyka), a rok 2014 był pod tym względem niezwykle intensywny, to jednak dzieło Wiesława Wysockiego, Wiktora Cygana i Jana Józefa Kasprzyka jest godne szczególnej uwagi. Na ponad 850 stronach formatu A4 autorzy przedstawili fotograficzną historię polskich formacji, które podczas Wielkiej Wojny wsparły armię austro-węgierską.
Publikacja składa się z kilkuset biogramów legionistów opatrzonych ich fotografiami lub portretami. Zestawienie ich w jednym miejscu pozwala na prześledzenie losów żołnierzy w szerszym kontekście, również z perspektywy ich dalszych losów w II Rzeczpospolitej. Wiele miejsca zajmują także ramki, w których znajdują się fragmenty wspomnień, pamiętników, rozkazów czy legionowych pieśni i wierszy. Paradoksalnie historycznego opracowania jest najmniej, stanowi ono raczej bardzo ciekawe i zwięzłe wprowadzenie w historię formacji. Kolejne rozdziały przedstawiające całą epopeję legionową raczej się ogląda, niż czyta. W apendyksach znalazły się natomiast kalendarium, rodowody legionowych pułków i zestawienie poległych oficerów Legionów.
Legiony Polskie 1914–1918 można więc traktować zarówno jako album, jak i leksykon wiedzy o legionistach. Niewątpliwie największą wartością książki są zdjęcia – wykorzystano ich tutaj kilka tysięcy, z czego zapewne spora część nigdy nie była publikowana: to legioniści uchwyceni w boju i w okopach, podczas urlopu i rekonwalescencji, w grupie i indywidualnie, pozowane fotografie oddziałów, które niektórym być może pozwolą odszukać swoich przodków. Legiony Polskie 1914–1918 może posłużyć wielu badaczom do tworzenia kolejnych prac poświęconych portretowi zbiorowemu legionistów jako grupy społecznej.
Wiesław Wysocki, Wiktor Cygan, Jan Józef Kasprzyk
Legiony Polskie 1914-1918
Oficyna Wydawnicza Volumen, 2014
Dziękujemy Oficynie Wydawniczej VOLUMEN za przekazanie egzemplarzy książki Legiony Polskie 1914-1918.